— SS PK OTP meere NE ERA . JAN
(enn. ZEEMAN ERKENDE EERDE evn CE s
NN 0

ET MARTI ONIN 4e rere 4 . 2 4
NE 511 . VN ite Nes, Wie Wann
es

|
. K. 6.2.2 K AA:. 46. PARAAF) RAILS
Wien o donn AA

AAB 446/727. 6 . KU

Danneimiene
8
4 | ZAAI

VED bed Won

nn Bb
e

7. 6. f. Ne 9.48
* Wund Winden NV

LILLE IEEE? NS MAAL

AEM IUI ntt ig or
* eee ee Kr

Va a

ad
Om SRIPLE IE RERAIEL J.

Ne 1 te Ae eber
de MED Dd MAART inn Krit

6

K. 4 . 2.2.7. 9.2 J. 2. 2.24 6 2.2... ... A
N 8 nun rr Nees Mo

422.2 . N ) 4. reren te
DAN A * ii Bb bbh ea rs an Was 1 dN 40
NAA A
dh 2. PIL ttr. VIND 14004 S 4, 2
er ind . 86.

en Vb beh u Mean ohh. NN
“tact

7, Vi pont 719% hj
* 1 4 „r „„ 7247... 9 0 U
F oorden; ., N reren rn „€

A 2
747 ee e ee laste
VEEN te, WS iran Sa ortie:

2 Ns
lee eee
Fee eee FEIN U wers

Y
Ab. tenere Eee ee HAAR
€ EEEN EMO! IL VIVES
e
N l ARES AMA PUTTEN ee
nieren Daene xte
8 ö AA
Raeder
Netten 5 e. iin 110 dN teint watte rtv
AA vv A
AAN VEELAL PERODUA SCE eee
bennet iid KNN Sint iiet ee
WANNA 2 4
Aat VAAT
wie;

15 . een e EED
WEEK AEL Ke 40 te, |

Aal
ue

Nice

5 F

E

55

sends’
KA

*
*

7

e ee e
N

ae,

E dede GE WR N eien ' —

ſijtelick het fy voor de vereenighde Nederlanden
te behouden de Vryheyt van te handelen op .
Indien, Inden vrede metten Coninck
van Spaignen.

l men blijtelick wilt intien den oozſpꝛonck / aen⸗
65} vanck/boertganck ende gheduericheyt van deſe inlandtſche
GOoꝛloghe: Den aert ende gheneghentheyt der vpanden daer

1 Wp mede tedoen hebben / ais mede den ſtandt Befer vereenich⸗
de Landen / en van waer fp hare middelen / macht / eude voor⸗
r naemfte ryckdomen treckt᷑ / Baer fp haer met Gods hulpe gee

duerende deſe ooꝛloghe / ſoo mannelick ende flautvaftelick mede hebben bes
pit / ende bevꝛiden moeten voor het ghewelt haerder bpanden: Soo ſalmen

dock mosten bekennen datter nopt gheen Wolrk noth TLandt ter Werelt en is

gnheweeſt / dat metrder dozſake heeft ghehadt om de waerſchouwinghe Salo-

mo nis die hy doet in het 26. tapit.ſijner ſpꝛeuken / ter herten te nemen / als deſe
vereenichde Landen / alwaer hy ſenght: Den vyant wort be kent by zy ner Re-

dene, hoe wel dat hy in vherte valfch is: Wanneer hy zijn ſtemme vriendelick

maect, ſoo en ghelooft hem niet, want ſeuen grouwelen zijn in zijn berte: het
Welck Sirach got beveſticht in zijn 12. Capittel / verſ. o ſgghende: Betrout
uwe n vyant nemmermeer. want gelijck als het Yfer altijt weder verroeſt, fo
en laet hy oec zijne treken niet. Item int 15. verſ. De vyant gheeft wel goede

‚ woorden,ende beclaecht u ſeer, en ſtelt hem vriendelick: Can daer toe oock

weenen,maer in herte denckt hy hoe hy u inden cuyl brenghe: ende crijght

hy ruym,foo en can hy uwes blocts niet (ade worden. Oim nu te bewijſen dat

deſe waerſthouwinghe deſe Landen vooznemelick aengaet / ſal daer toe niet
verhalen den ooꝛſpꝛouch noch geduericheyt deſer doꝛloge / noch int lange den
aert onſer vpanden / die ſultx is dat ick niet en mepne dat eenighe Biſtozien
verhalen van eenighe die bp haer in tannie / onverſadelicke giericheyt / eer⸗
glerichept / wꝛacckgiericheyt / troulsoſhent ende bedꝛoth ſouden mogen bere

“ghelelten worden. Maer ſal alleenlick wat ſegghen van haer ontrouwe ende

bedꝛoch (dos welcken middel het ſthünt datſe ons nu meent t onder te bꝛen⸗
ghen) als mede aenwijſen den middel die wy hebben om ons daer teghens te
wapenen ende hare ſtricken te outgaen / om alſoo de vooꝛſz waerſchouwinge
mel int wercli te moghen legahen. 5
Wat dan haer ontrouwe eñ bedꝛoth aengaet is onnsodith daer exempelen
van te bei halen / dewnle dat eeuen peghelicken / die maer en weet wat ſich in
deſe Julandtſche Goꝛloghe heeft toeghedꝛaghen (ick late ſtaen wat in hon⸗
dert Haten herwaerts elders in Europa ende Ame rica is gepaſſeert) genoegh
kent is / dat de Spaenſthe regeringhe is ghegrondt op dit Macchiaveliſche

ſenbement / nate lick / Dat den Prince geen werck en bent te maken vane

Vertoogh, hoe nootwendich,nut ende pro-

ie

5

be onderhondinghe fijner Beloften / Trattaten / ofte cenighe Derbinteniffen/
die hy ſoude moghen aengaen / als hy maer baardeel mark doen / wel ſynen
flach ſiet / oft het ſpel ſchoon heeft / ende dat hy dan ſonder eenigh wꝛoeghen
Ber Conſcientie / ofte eenich ander eerlyck inſien / mach zijn trouwe ſchenden /
ende ſonder ſchaemte aller volekeren rechten ende den Eedt bꝛeken. 7
Maer thooghſte vã alle booſhept / ende dat ong de hairen behooꝛde te bere
ohe te doen ſtaen van vꝛeeſe / is / dat de vermepnde Gerſtelit kheyt / ende vooz⸗
nemelick de Jeſuwpten / opentlick der ven leeren eñ voozgheven / dat de Pꝛin⸗
ten aen Garen Eedt ende Beloften die fp den genen doen Die ſy ketters noemẽ /
niet en zijn ghehouden. Poemende boven dien Een hey lich Bedroch, als fp die
dooꝛ ſuicken middel tonnen bedꝛieghen: oudent oock alg eenen Artpchel van
haer ghelooue / Dat den Antichzift van Roomen,die fp Paus noemen/een pre
der mach van zijnen Eedt ontflaen: Jae ſelfs wanneer hy het hun bee
veelt / datſe moeten op de verdoemeniſſe van hare fielen / hem ghehoszſamen
ende Garen Eedt en Berbondt bzeken. Maer by dan genoech gheſien Wordt
dat bp haer niet en ghelt noch Woozdt / noch Beloften noel; Ver bondt / noch
Perdꝛach / noch Bede · handelinghen / noch Eedt / noch pets datmen tot bere
ſekeringhe oft vaſticheyt onder den menſchen (oude tonnen bedencken. In
voegen dat / oftmẽ den Heede ſchoon met haer treft / ende in alles over comt /
het even foo veel ſal zin / als oft daer nopt van gheſpꝛoken en ware. walt
Teghens welcke vervlouckte ende grouwelicke Antichziſtiſche ende Ma-
chiavelliſche ſtricken / geenen anderen raet en is als datmen de vooꝛſchzeuen
leeringe dalomonis eñ Sirahs waer neme / op dat ons niet en treffe tghene Si⸗
rach wpdergop het iꝛ · vers vã het vooꝛſchꝛeuẽ Capittelſpꝛekende vã den vp⸗
andt) ſeght: Treckt hem niet tot u, dat hy u niet wegh en ſtoote, ende ttede
in u ſtede. Sedt hem met by u, dat hy niet nae uwen ſtoel en pooghe, ende dat
ghy dan ten laetſten op mijn woorden dencken moet, ende dat het u dan rou-
we. Ende voozders: Ghelijck als wanneer eenen Slanghen-belweerder gebe-
ten wordt, dat en iammert niemant:alfoe weynich als dat ſoo een met wilden
ghedier: en ommegaet, en van hen verſcheurt wordt, alſoo gaet het dyen oo
die den Godloofen aenhanckt, ende hem in haren ſonden vermenght. .
Welck ongheluck ons onghetwifelt ſal op den hals tommen / ſoo wy dooz
deſen Bꝛede· handel bedꝛoghen / ende den Dpande tat eenen roof woꝛden / ende
dat my de Hꝛyheyt / daer tot noch toe foe mannelick vooz is gheſtreden / ende
ſoo veel bloets voor gheſtoꝛt / omen te verlieſen. Mant wie iſſer doch die ſigh
ouſer in ſultken ghevalle ſoude ontfermen / ef ter tontrarien ons niet beſpot⸗
ten / ouer onſe ſlechtichept / nalatichept / ſlappicheyt ende tleynhertichept. Ja
ſelfs dack haten als menſchen die alle hulpe onweerdich zin / om dat wy de
goede ende trouwe waerſthouwinghe van onfe goede nabueren niet hebben
willen ter herten nemen / haer hulpe veracht / ons aende voozighe exemplen
niet willen ſnieghelen: ende ghelijck als vergheten tghene wy gen andere ale
tijt hebben tot antwoordt ghegeuen alſmen ong vanden vꝛede ſpꝛark / twelck
niet alleen bpbe Heeren / maer by den ghemeynen man daghelicx is inden
mondt gheweeſt / namelick dat den dach wanneer Wp met onſe vyanden ſou⸗
den in ouderhandelinge comen / apparentelick den dach van ons verderf rd
ander⸗

vnde rganck (oude weſen / ende datter boor deſen Staedt niet ſchadelitker en
w is als vanden Pede te handelen / vsozuamelick met den Spaignaert ende
‚bare hootheden: oft als het gheſchieden ſoude / dat het moeſte weſen met de
Staten vande verheerde Landen / die nv maer gelijck een O in Cpfer en zijn /
ende over de welcke hare Hoocheden hebben dadelick vercreghen / tghene den
. nan Alba maer in Coper eu hadde in t Antwerps Caſteel opghe⸗
recht. 205 ! a
Maer bouen alle andere foo gaet de vooꝛſchzeven Waerſchouwinge booze
nemelick aen alte vꝛome Chziſtenen die God met cen reyn / ſupver / en onghe⸗
valſcht herte ende gheworſſen ſoecken te dinen. die de handt niet aenden ploeg
en hebben gheſlaghen om te rugghe te fen maer om in de weghen des Heeren

getrouwelicu te wandelen / dewyle dat die niet anders en ſonden te verwach⸗
ten hebben / als vier / galghe / ſweert / ende ballingſchap / en in vꝛeemde landen
te moeten dwalen om datſe de goede occafie van hare eñ hares Vaderlandts
vꝛijheyt haer ſouden hebben laten upt der handt nemen / ende niet lieuer met
teren daer inne / ende vooz en hebben willen ſteruen / als des ſelfs onderganck
te moeten overleuen. Mewelcke Berhaluê vooꝛnemelick oock meeten toeſien /
datſe doer des vpants liſtichept oft ceniger Fefuwpten eñ Libertinen ſchijn⸗
redenen haer niet en laten mliepden tot Haeren verderue / want des vpandts
meeſte wit is / dat hy Gods kercke in deſe Landen mochte verſtoozen eude
unt ropen.

Ende alſo wel de papiſten bande veruolghinge om de Religie ſouden beurijt
zijn / inſgheliex veel Libertynen die haer als Chameleons in berfchepden tou⸗
leuren veranderrn naven gront Daer ſy op zijn / nochtans en ſoude Gare ellen⸗
de daer om niet te minder weſen / want ſouden ghelicke wel de ſoete vꝛpheyt /
ſſonder de welcke allen eerlickt herten het leuen bitterder is als de doot) moe⸗
ten miſſen: ende die Lande gherefoꝛmeerde Beligte gevlucht zunde / fo (ouden
fp die ghene zijn daer de vpanden haren moet aen ſouden coelen.

De Pꝛouintien die nu Frontieren zin / eñ welckers ſtandt met den Heede
niet en Wordt verandert / maer moeten Frontieren blizuen / hebben hier op
gock wel te letten / want als den Dpaengtaert den vꝛede brake, ende deſe lane
den op haer onuerſienſte ſochte te ouervallen ſo ſouden fp den eerſten aenſtoot
Inden eñ den lach op den hals trijghen / aleer datſe ſouden tonnen gheholpen
woꝛden / want als deſe Landen gheenen Legher te belde en hadden tot harer
beſchermimghe / waer wel te vꝛeeſen datſe met langhe en ſouden tonnen tegen
houden / maer den vyaut tot eenen roof woꝛden / ende hoe fp gheſeten hebben
als fp onder den vyant ſaten / ende deſe vereenichde Landen tot vpanden hade
den / mach die van Deventer, Zutpben, Nimmeghen ende veel andere wel

hedencken / dan die van Hollant ende voornemelick die van Teelant ſouden
fo haeft gheenen noot hebben / alſo ſy niet als te water en conirenr beſpꝛonghen
woꝛden / ende ſouden onder tuſſen miſſehten eenich fecourg vande gheallieerde
Princen moghen crughen. f

Jemant ſal hierop mogken ſegghen / dat ick tegens min eyghen ſchaduwe
vethte / datter niemant fo dwaet en is / die dẽ vpant aat meputte .

tet 1 en

tijben van oorlogbe. i e At vak eee it
Van ghenomen dat dit de mepninghe fp / fo moetmen fien oftmen in tDE
van vꝛede ſultx oock ſal tonnen te weghe bꝛenghen / ende oft de daet met de
wooden ſal ouer een comen /t welck wp ſullen verſtaen als Wp neerſtelicls
letten op den ſtandt van deſe Landen / el van waer fp de meeſte macht / rien ⸗
dommen ende middelen tot onderhoudt van deſen ſtaet trecken. E08
Doo is het dan ſeker dat naeft Godt / den Coophandel / Teevaert / als de
verſche pden hantwer len die indeſe Landen gemaetkt ende elders vervoert
woꝛden / zun de zenuwen van dit lichaem / en ſonder de welcke deſe Landen
niet en tonnen beſtaen / noch den meeften deel haerer inwoonders voeden / eñ
na aduenant dat den voozſz Coophandel ende Zeevaert toe oft afnemen / dat
dock na aduenant hate macht ende ſterekte waſt oft vermindert.
Nu mepn it in twee boorgaende Miſcourſen genoeghſaem beweſen te heb⸗
ben / dat door den vzede onſe Neiringe / TZeevaert / Cooplupden / Ambachtſlup⸗
den Stheeps ende Criſchvolck ong ten Deele fat ont rocken ende den bpant
toegheiaecht woꝛden / waer dosz deſe Landen ſeer ſullen gheſwackt / ende
den vpant gheſterckt zijn. s nd ee en RIA
Ende omeen tlepn Loozbeelt te gheuen van het ghene door den vzede in bes
fen deele ſal ghewzocht woꝛden / fo moetmen maer fien wat crancke neiringe
den Treue in deſe Landen verooꝛſaett · / d welck ten deele ſpꝛupt Wt dien dat
vele lieden op den vzede wachten / latende te doen t gene fp anders doen ſoudt /
deen om dat hy van meeninge is dan te vertrecken / ende zijn reſidentie elders
te nemen / andere om datſe hopen datſe van andere plaetſen haren coophandel
ende neeringhe habe cf beter ſullen dzijuen als wit deſe Landen / waer
by ghenoech te ſpeuren is wat het weſen ſal den vꝛede ghetroffen zijnde.
Waer wt dan ghenoech blickt dat het niet ghenoech en is datmen ſegghe
oft voozneme datmen den vpandt niet en wil betrouwen / maer datter meer
als wosꝛdt᷑ oft willen moet by weſen / namelick datmen middel eñ macht van
volck moet hebben om altijt op zun hoede te moghen weſen / en datmen hem
niet en behoeue te betrouwen / ende dat gebꝛekende / foo ſullen wp hem nootfas
kelick mocten betreuen / ende ghelijck als op zin ghenade leuen / want een
der verſtaet wel dat fo den noot ong nu eenichſins (oude mogen dwingen om
tot de vꝛede handelinghe te tomen / ſo ſal hy ous noch veel meer dwinghen
om den vꝛede niet te bieken / wat ghewelt oft onrecht onſe vpanden ons hier
na ſouden moghen aendoen / Wanneer Wp ons volck ende middelen ten deele
ꝗuijt zijn / weltke ottaſie hy dan wel ſoude weten waer te nemen om ous deen
vooꝛdeel boor ende dander na af te nemen / tot dat hy ons geheel ſoude onder
zijn tlauwen crijgen/ waer vooz onſe ghenadighe God ons wil beſchermen /
oft anders ſullen de ellendichſte menſchen zijn die ter werelt leuen.
Ick hebbe in mijn vooꝛgaende Miſtourſen oock beweſen dat deſe Tanden
wel fouden verſekert zijn ſomen de verheerde Landen weder in hare voozige
Pꝛiuilegieneñ vꝛiheden conde bꝛenghen / ende dat de gereformeerde Chꝛiſte⸗
Weke Keligie Daer mochte opeubaerlit geoeffent wozden / maer alſo het knn

wen: maer dat Wp fo wel ſullen op ons Beebe weſen in tidt van vꝛede als in

wt de durften artykelen dat dit poynt niet en ſal tonnen berrregen woz ·
den / ſoo wil daer op niet ſtaen / maer tſelue God beurlen / die tfijnder tit zun
B. Euangelium wel ſal weten te verbzeyden / ende zijn kertke tot hart bolbept
te boen Waffen / in ſpijt van den Satan ende alle boofe raetgheuerg die tſclue
ſoetken te verhinderen. 20 . Ak 14 knie
Soo is her dan noodich dat Wp fien oft daer noch eenfclj ander middelo⸗
uerich is om ons ſeluen (met Gods hulpe) in den vꝛedete moghen maiute⸗
neren / ſonder op de genade van onſe vpanden / oft ſelfs oock op de hulpe vane
de nabuerige Potentaten / gheheelick te moeten ſteen / twelck epghentlick het
gene is dat ien vooꝛghenomen hebbe in dit Diſcourg te verhandelen,
Wt het gene it vouẽ alreede verhaelt heb be taumẽ genoeth (ten dat het vooꝛ⸗
naemſte daer naeſt de Aeligie ende der Landen Pꝛiulegte op behooꝛt gheledt
te worden, ís datmen de Reiringhe / Teeuacrt / Cooplieden ende Ambathtſlie⸗
den / met alle behoozlicke middelen hier fie te behouden / ende dat / fo eenighe
quamen te vertrecken / andere in hare plaetſe mochten rijgen.

Nu om hier toe te moghen comen foo moet eenen middel ghevonden woz⸗
den / om den Coopman wt deſe vereenichde Landen met meerder boozdeel
als wt andere landen te doen handelen / dat den ambachtſman grooter dach⸗
hueren mach verdienen als elders / eñ dat zijn hant-werck wel mach vertiert
woꝛden / dat den Zeeman eenighe vaert hebbe daer hy sock met meer pꝛofijts
mach vaeren als upt tſvpants Landen / ende dat de reyſe bouen dien niet al
te perituleus oft te lanck en ſy / ende foe Wp dit tonnen vinden / ſullen het volck
ende de neiringhe hier ſonder twijfel wel behouden. de

Maer deſen middel en is in Europa niet te vinden / alſo alles daer ſo dooꝛſocht
woꝛt / dat daer geẽ meerder beordeel Loor ons (maer eer min alg vooꝛ andere)
is te vinden / dewohle ick beweſen hebbe dat de verheerde Landen tot den coope

ndel beter beguaemitheyt ende meerder verſekertheyt hebben als deſe Lan⸗

en / ende datſe inſgheliex hare manuufatturen beter toop tonnen gheuen als
my / daer noch bp voeghende dat die Ban Booghduptſlant / Vꝛantkrick / ende
Sweden arbepden om verſchepden hantwerkers van deſe Landen daer te
trijghen / dat apparentelijck die bande verheerde landen oack veel meer Sthe⸗
pen ſullen wt reeden als fp voos de troubelen ghedaen hebben / foo opde Viſ⸗
erpe als Cospvaert / om onſe Zeevaert te ſwacken / ende datſe in toetomende
tijden moghen ſterck ter Tee weſen / ende ons de macht benemen / derhaluen
moet den vooꝛſʒ middel bupten Europa qheſocht worden.

Soo moeten Wp dan den ſeluen nieuwers als in Indien foecken / Daer ick
in mijn vooꝛgaende Diſcourſen niet van vermaent en hebbe / alſoo ick niet en
ronde gheloouen dat onſen vpant fo onbeſchaemt ſoude gheweeſt hebben / dat
hy ſoude hebben dozuen verſoecken / dat wp dien handel ſouden mocten
verlaten. Maer ſiende dat het nu daer ten Deele op aencompt / ende dat den
vyant noch ſchijnt daer by te willlen blijuen / na daviſen die tot noch toe wt
Spaengien ſijn gecomen / ende dat hem noch niet genoech en is dat de Heeren
Staten hem vꝛeetſamelick willen laten beſitten de landen die hy gevſurpeert
ende met ghewelt ghedwonghen heeft / waer dooz zijne macht verſte 8 1

a onſs

Donſe verfwackt wert / maer dat hy daerenbeuen Haer de boorfs Indifche
vaerden oock foeckt quijt te maken / um ons alſoo Ben aſem gheheelick te bes
neinen / en ghelyck als met eenen lach den hals af te ſnimen / ende dat ick daer
beneueng vzeeſe dat pemant ſich mochte laten bewieghen om van dien handel
tewijcken / oft immers van den weſt Indiſchen handel / doo; dien dat hy mo⸗
ghelick niet wel en ſoude ver ſtaen wat aen den ſeluen gheleghen is / ſo fal ick

toztelick bewiſen wat nuttichept / ſtert te / re acht er de rijtudom deſe Landen
Daer wit ſullen moghen trecken / ende dat het den eenighen middel is em te
vertrighen het ghene ick bouen geſept hebbe noodich te weſen om deſen ſtaet
te mainteneren. 5 5

Het is wel foo dat met eenige Diſtourſen van gheleerde lieden / is beweſen
t'recht dat deſe Landen aenden Indiſthen handel hebben / den intreſt die
Wp ende ghetzeel Europa ſouden lijden / ſo wie dien verlieten / oock eenichzſms
Wat ſterckte ende vooꝛdeel dat deſe Landen daer Wt trecken ende dat voozue⸗
melick wit de Ooft Indien rñ Guinea „maer t'ghene dat daer Banden Weſtin⸗
biſchen handel verhaelt woꝛdt is meer het pꝛofijt dat Wp Daer gehadt hebben
ende met den artyckel banden treues ſeifs quiteren / als tghene Wp daer nu
hebben oft inden Treues / Vꝛede oft Ooꝛloghe ſouden moghen verernghen /
Want al dẽ handel die wp inde Weſt Indien tot noch toe hebt gehadt / is vãde
Margarita tot Cuba qheweeſt / alwaer den Coninck van Spaengien ouer al
ſchier ghebiet heeft / ende alſo byden artuckel daer vanden Treues gechandelt
is / woꝛt getonſeuteert dat wy niet en ſullen moghen varen ter plactfen daer
de Spaengiaerden zun / fo verlaten wy den voozighen handel / ten ware met
tonſent vande Spaengiaerden d' welck ſy hun wel ſullen wachten te tonſente⸗
ren: Ende het is wel apparent dat het ghene wy in Ooſt Indien hebben ong
oot ſal inden Treues benomt᷑ woꝛden / ten fp dat Wp den Weſt· Indi ſehen hane
del daer by behouden / en dat door de navolghende oft dierghelitke middelen.
Eerſtelick / foo is het wel te vꝛeeſen dat den Coninck van Spaengien den
peper ende andere waren die van Daer tomen / ſal op ſo leeghen merckt ſtellen
ende foo veel ſthepen derrewaerts ſenden dat Wp daer gheen profijt en ſullen
doen / oft met de Poꝛtegiſen geen mertkt tonnen houden, t welck hy lichtelick
ſal te weghe bꝛenghen / dooꝛ dien dat hy de fchepen ſelfs daet bouwen ende
wt ruſt / ende Weet wat hy voo, bracht vande goederen heeft / die hy dan tan
leeger ſtellen / zijne Tollen ende intomẽ op de ſpeterien ende andere waren ver⸗
lichten / eñ oft hy daor dien middel vijf oft fes hondert dupſent troonen iaer⸗
fier boog eenen tijt van iaeren van zun intomen miſt / tſelue en tan hem niet
veel ſchaden / eñ moet in d ooꝛloghe onghelick meer der laſten dꝛaghen vande
oooꝛloch ſchepen die hy onderhout tot bevꝛijdinghe van zijn ſchepen / ende
d upt reedinge caft hem nu oor veel meer alſe in tit van brede coften ſoude /
ende alſo hy een Contuck is die meer ſiet op zijn reputatie / behondeniſſe van
zujnen ſtaet / vermeerderinghe van zijue macht / ende eyndelick op het toeroe
mende / als op het teghenwooꝛdighe / eñ wel weet dat ſo hy ons eens We die
vaert cantrijghen / dat hem zijn achterſtel haeſt ſal betaelt zijn, fo ſal hy daer
uiet op ſien om tot zijn vermeten te tomen. e dean
2

Wanner hy nu ons de proffijten foo tan doen minderen/foo weet hy dork
wel dat onſen luft van der waerts te baren ſal afnemen / ende dat Wp Cooplie⸗
den zijnde / den meeſten deel meer fien op het teghenwoozdighe profit als op
t'ghene in toetomende tij den daer wit ſoude moghen volgen. Wernsuen fal
hy hem Jaer op Jaer in Indien fen te verſtertken / ende een groote Macht te
vergaderen: die hebbende zijnen llath waer nemen / ende de Coningen die met
ons int verbont zijn / oft met ons ghehandelt hebben / ouer vallen / bock eenige
met ghelt foetken oni te toopen om ons te bedꝛieghen / waer toe de Ooſt In-
dianen ontrouw ghenoech zyn / ende naer haer ſegghen foo en hebben fp gheen
been inde tonge / tonnen die veranderen als fp willen / Als hy oock matr Ban-
tam en Sumatra conde vermeeſteren / fo ſouden Wp het met dien handel llecht
hebben. Bouen dien ſal hy oock ſoetken onder eenighen deckmantel / eene van
onſe loten t'eentgher tijt met vooꝛdeel te beſpꝛingen / eñ ons alfoo op groote
ſthhade bꝛenghende / den handel vꝛuchteloos maken.
Als dit nu gheſchiede / ſoo en ſoude daerom den Vzede in deſe Landen niet
ghebꝛoken zijn / maer wilden de Cooplieden dien handel behouden ſo ſullen ſp
Wederom heel ſterck ende met groote oncoften derwaerts moeten wit reeden /
waer toe het Bootſvolck als het de vaert op Spaengien eñ ander Landen
vꝛy heeft / qualick ſal te becomen zijn / dan met veel grooter hueren als fp voor
deſen gewonnen hebben: Epndelick / den heelen laſt van d doꝛloghe ſoude dan
op hun aentcomea / waer dooꝛſe ſwaerlick tot deſe wtreedinge oft tont inuatie
vanden handel ſullen willen verſtaen: Cenighe vande Bewint⸗hebbers ſullen
pock ſwaricheyt maken van langer in adniniſtratie te weſen / vꝛeeſende d'on⸗
gunſte bande ghemeente ſoo het qualick ginck / eeuighe / die haer hale eñ
oe deten dan in Spaignen hebben ſullen / oock af raeden / vzeeſende dat den
paengiaert haer de ballen daer ſoude doen betalen. ee e
Mien middel ont bꝛekende / ſoo ſal het daer nae aentommen op der Landen
hulpe / die ſullen moeten ſetours doen wil men deſen handel behouden. Maer
tels te vꝛeeſen dat de Landen / met de oꝛdinaris garniſoenen / de voorige t'achs
terheden / ende de vꝛeeſe dieſe ſouden moghen hebben van hier bande vyanden
beſpꝛonghen te wozden / ſoo veel ſullen te doen hebben / dat veel Pꝛovintien
ſouden ded wefen oem daer tee te Berftaen. — Jens ten
aer bp en ſullen niet ghebꝛeken eenighe vpanderr bande Tanden / die alle
de ſwaricheden die hier on vallen / op het hoogſte ſullen weten vooꝛ te ſtellen:
Als dat de repſe ſeer veel voltx Beentelt ; Matter meer ſchipſvoltx ſterft alſſer
tot de Teevaert aen ghequeeclit wordt, Dat de Negeerders des Hants in ale
len ghevalle meer ſozghe behooren te dꝛaghen vooꝛ harer onderdanen leuen /
als vooꝛ de vermeerderinghe Lande NRijckdomen der Landen / ende noch min
van partituliere perſoonen: Dat dooꝛ de langhe abſentie van eenighe gehou⸗
de Mannen die derwaerts varen / veel vꝛoumt die thups blijuen / dick wils
in groote ſwarichept vallen / ende veel ontuchts wort bedꝛeuen. Dat bele die
derwaerts waren / doo: quade exempelen dieſe aen de Mahometiſten ende
Heydenen ſien / menichmael hare booſe manieren ende ghewoonten aennemẽ᷑ /
haer met d ongeloovige gouwen vermengende / de tonſtientie comen 1 pied
ie

Leef bn ven in

fleſen / ende alfoo die boofe manteren ende zeden hier eee pd
ders / dat wepnighe Manufacturen derwaerts worden gevoert oft geſleten /
maer dat ter contrarien met der tijt eenighe van dner herwaerts fullen ghe⸗
brocht was den / die de hautwercken van deſe Landen ſeer ſchadelgek ſulſen
weſen: Hat het ghelt daer mede wi de Landen Wordt ghevoert / ende dat de
Schepen die derwaerts varen / in tijt van nosde deſe Landen gheenen groo⸗
ten dieuſt en tonnen ghedoen / midts datſe verre bander handt zun: eñ thus
tomende / (eer ontrampanxert tomen / ſoo datſe feet onghereet zijn. Waer wie
dan bp eenige lichtelic ſoude tomen belloten te woꝛden dat het beter ware die
baert gheabandonneert / als tot coften van t·Landt ende perijckel van fo veel
menſchen / ghecontimieert. Doch ick en hebbe niet voo Nen deſe ſwa⸗
richeden al te beantwooꝛden om coꝛtheyt wille / maer fa alleen ſeggen dat in
allen ghevalle het gemeene beſte moet vooz t' particulier ghepꝛefertert woz⸗
den: want inde voozverhaelds Wiſcourſen is ghenoech beweſen / dat inde Ia⸗
diſche uaert ouſe macht ter Zee veel is beſtaende. „
Soo ſulleu wy dau uẽn tomen tot den Weſt-Indiſchen handel / Baer van by
velen ſeer ouverſtandelick Wordt gheſpꝛoken / voozghevende dat ons daer
niet veel aen gelegen en is / alſos wy daer gheen plaetſen ofte Paftichept en
hebben / ende den handel die wy daer ghehadt hebben met den Treues ver la⸗
ten: Maer dit moeten Wp wat naerder inſien / ende verhope in t ver volgß
van deſen / het tontrarie te vewiſen. pe 145025
Oi dan wel te verſtaen wat deſe Landen aen den Welt-Indifchen Coop⸗
dj gheleghen i$/foo moeten Wp boog eerft verſtaen waer in dat den mees
ſten rijckdom van dien Handel beſtaet / die door de Spaengtaerts derwaerts
Ghedꝛe ben wordt. dag | 211
Ten anderen / doo mat middel Wp den ſeluen ſullen moghen beelachtich
woꝛden. Ende epndelick bewiſen wat nuttichept / voordeel; macht eñ ſtertk⸗
te deſe vereeuichde Landen daer boor ſouden motzhen vertrijghen.
Het ghemeen ghevoelen hier van is / dat den meeſten Bijchborn van bpen
Hane qheleghen zijn inde ryjcke Goudt ende Hilvere Minen die las
dien heeft. Man t ' ſelve is een groot miſ verſtant: want den meeften Ahyckdom
beftaet inde verſcheyden vzuthten ende ghewaſſen die in die Landen van in-
dien vallen / als daer zijn Suptker / Gember / Indigo /Cochenille / Salſape⸗
rille / ende ander Dꝛogherpen: als mede diverſche ſoozten van Houdt / Bupe
den / Peerlen ende geſteenten:ende wederom inde verſcheyden mannfatturen /
Waren ende Csopmauſchappen / die van pan feu derwaerts geboet
werben / waer bp den Coopman / Ambachtfman/ Schippers / Landtlied
ende meeſt alle de ghemeente leuen. TC 'gôut ende t' Silver geeft den Conint
weil een groot pꝛofijt / maer niet ſon veel aen t'gheheel Lichaam vande She⸗
meente, Me 5 die eerſt in Indien quamen/ hebben daer oork
grostegijckdõmen wt getrocken alſo fp t Gout ch t Silver daer met groote
nenichte vonden / dat bp d India nen van langer hant vergadert was: aer
nu tſelve boor lanchbept van tijden ſeer is verſchoven / ende dat baer niet heel
mees euis te halen / dan het ghene met grooten aerbeyt daghelijcr wt de Reh ⸗
nen

urn ghetrotken wordt / ſoo beſtaet den ijckdom allnu weeft inde Coopman⸗
ſchappen die ouer en weder ghevoert woꝛden. Er
Tot bewijs van deſen en fal ick gheen langhe beſchꝛijvinghe boen van⸗
de Ahckdomen die behaluen t Gout en t Siluer wit Weft- Indien cumt᷑ / maer
alleenlick gebꝛupcken het exempel van Braſilien, daer geen Soudt noch Sil⸗
uer Mijnen en zijn / ende niet en hebben als Supcker / Cattoen / Dꝛaſilie
bout / Confituren ende Gember: dan den Gember en mach wt Braſilien in
Spaengien niet ghebꝛocht woꝛden / om dat die van Sant Domingo, die daer
meeſt op ſtaen ende leuen / niet en ſouden bedoꝛuen wozden: NRothtans (ao is
den Brafilfchen handel een bande pꝛofijtelickſte van gheheel ladien, ende Daer
Portugael meeſt bp beſtaet / ende daer fp (nu Guinea ende Ooſt- Indien ſthier
quijt zin / oft immers wepnich profits wt trecken) haer Trafitque by one
derhoudẽ: want wit Breſilien Worden jaerlijcx deen Saer min / d ander meer /
hebꝛocht tuſſchen de veertich ende vijftich dupſent kiſten Dupckers / welcke
ouden moghen gheeſtimeert worden (alſoo de twee derde witte / eñ maer een
derde bzupne Supt keren zijn) op 2. pont vlaems boog een: dan ghenomen
dat het zijn 40. dupſent kiſten / elcke kiſte tot zo pont vlaems / bedꝛaecht acht
. dupſent ponden vlaems zijn achtenveertich tonnen Houdts / ſonder
et Bꝛaſilie hout / Cattoenen ende andere meer / dat oock eenen grooten rick⸗
dom gheeft: ende dan de Manufactueren ende andere waren die van Portu-
acl derwaerts gevoert woꝛden / die mede wel foo veel bedꝛagen als de vooz⸗
thꝛeuen Supckeren: Cis wel waer Batter sock veel ghelts wi Portugael
derwaerts wordt ghevoert / maer dat comt om dat daer anders gheen Ma⸗
nufactueren en woꝛden ghelleten / als die de Poztugueſen (elfs van doen heb⸗
ben / maer hare flauen / die veel dupſenden zijn / en hebbtẽ niets / want die meeſt
naeckt leopen/ ende alfoo en trecken ſy daer gheen ander vooꝛdeel wit als den
aerbept / ende bande Wilde oft Breſilianen en hebben fp oock gheen gheniet of
vooꝛdeel / dewple fp die veracht / t onde r ende ongheoeffent houden / daerente⸗
gen als wp daer Waren foo ſouden Wp wt onſe Nerbepders mede groot vooꝛ⸗
Beel trecken / ende den Coophandel ſoude daer Boog ſeer verſtertkt weſen. ier
bp tannien uu lichtelit af meten wat grooter Aijtkdomen de Waren vã weſt⸗
Indien al tſamen gheuen / ende noch meer wat de Coopmanſchappen die der⸗
waerts ghevoert worden, wt bꝛenghen: Want in Nova Spaignia ende Peru,
zijn hier en daer noch eenighe Indianen die ghepolliteert zijn eñ getleet gaen,
Ende ten ware geweeſt dat de Spaengiaerts / dooꝛ hare groutwelicke tpꝛan⸗
nie de Inwoonders vande landen daer ſy ghebiet hebben / meeft hadden upt⸗
gheropt / anghetwijffeit ſouden ſp meer vooꝛdeels daer van trecken als fp nu
wel doen / dewple d’Indianen wat hoꝛgherlijcker ſouden ghewoꝛden hebben /
en om te genieten de vrucht die banden aerbept tompt / haer tot den aerbeyt
ghewent hebben: maer die Landen zin nu meeſt van Gare Inwoonders ont ⸗
bloot / ende die uoch overich zijn / woꝛden foo tender ghehouden / datſe here
noch ſinnen en hebben / jae ſchier lieuer hebben te ſteruen als onder ſultke ty⸗
rannie te leuen: ende hier mede hebbe ick ghenoechſaem aengheweſen / waer
inne den Ahjckdom Landen Weſt-Indiſchen Coophaudel 1 een

lic

Ich inde Waren ende Coopmanſchappen die been Landt Heeft ende dan⸗
der Landt niet en heeft / doch het Sondt ende Silver enis daer niet guaet bp
om den Coophandel te ſtguen. Kij ,

Wen mivdel om deſen handel deelachtich te woꝛden / is datmen daer eenige
Colonias op rechte / ende om die bequamelick op te rechten / moetmen het cone
gent bande Welt-Inditche Compagnie laten vooꝛtgan ck hebben, t welck in
th: van Pede of Treues / beter eñ beguamer / met minder gutoſten ende pee
ritkels fat tonnen gherffertueert wozden / als in tit van oozloghe:ende byden
Cocplicden ſal alſpan ghelts ghenoech gevonden wozden, ſonder darmen des
aL andrs middelen daer toe behoeue te ghebꝛuycken / want ſulien niet het vier⸗
de derl van t Capttael daer toe van noode hebben / Dat wel in tr van oozloge
ſouden behocuen.

Ofte dat de Heeren Staten deſe ſaetke ſelve byder handt nemen / het Welck
nae mijn oopdeel het beſte ware / ende dat een peder vã deſe anden der waerts
dan ſonde moghen haudelen met Paſpoozte / Ende dat de Landen daertenen
Tol vooꝛ qhenoten van 5 tot 10. ten hondert / nae datſe tot der Landeneſ het
ghemeene beſte voogdeel ſouden bevinden te behoozen.

Mant alſo inden art pekel vanden Treueg is gheatcazdeert / dat wy ſullen
moghen handelen eñ traffiqueren in alle plaetſen / hauenen / ende ſteden Daer
den Coninck van Spaengien gheen gheblet en heeft / ſo wozt ans daer mede
vp qheſtelt nan te moghen handelen in Terra Florida ‚de Antillas, de geheele
Tee tuſte va Wiana, een groot deel van Braſilien, van Braſilien hooꝛder tot acts;
de Strate van Magellanes, zijnde wel soo, mijlen daer den Spaengiaert geen
gebiet en heeft / als alleen op Rio de la Plata, wijder dooz De ſtact van Magcllae
nes in het riche Landt van Chili, ende veel ander Landen ef Eplanden nde
zupt-3ee geleghen: itk geſwghe de groote rijcken die te lande waert in zun
gheleghen / die oueruloet van Saut ende andere toſtelickhept hebben / welke
volckeren dock eenighſins gepolicieert zin / tñ tot de welche de Spaengiaers
midts hare tpramuite gheenen toeganck en tonnen crijgen / maer daer Wp met
der tijt ghoede vꝛienſthap mede ſouden mogen maken in welcke voozſz Lans
den Wp onfe Colonias ſouden moghen ſtellen / ende alſo onſen Coophandel
daer dꝛijuen / onghelůck beter / begtamer / en met meer pꝛofits als de Porte-

iten eñ Caſtilianen doen / maer te ſeggheu de plaetſe waermen Boog het eerſte

equaemſte ſoude moghen nederllaen / t ſelue is uiet gheraden / want dat waer
Dé rooſen pot te vꝛoech ontdecken / en den Spaengaert waerſchouw en / twele
niet en dient gedaen: want oft ſchoon de Peeren Staten raetſaem vonden dit
ge te laten fas ſal het onghetwfelt eenighe van onſe naebueren te paſſe mos

hen comen. 79
f MWanneermen nu eenighe Colontas hadde op gherecht / foo ſouden Wp den
meeſten handel van Indien in onſe handen trighen / om dat Wp alle manus
facturen hondert ten hondert tonnen beter coop geuen / als de Spaengiaers /
ende de Waren die wt indien tomen zin ong ooch so.ten hondert beter als
aen haerlieden / dewile ſp ons wel foo veel meer tommen te coften rer die we
Spaengien hier tomen / ende bouen dien ſoude ons volek ende 1e |

„dene

deur Bare Induſtrie eft arbeytſaemhept noch veel meer vooꝛdtels boen als be)
Spaengiaerden. De ſelne Spaengiaerd' die op onſe grenſen ſouden woonenn
fouden sock alle middelen aenwenden om met ons te mogen handelen ende
om den goeden caop van ons ſoetken te toopen / ende alſo ſoude neuſc were
ouer geheel Indien verſpꝛeyt weꝛden / ende wp ſouden een Deel van haer S out
ende Siluer in onfe handen trügen / al waer tſthoon dat Wp ſelue geene JÌ ge
nen en ondechten oft en vonden / 8 g
Men moet orch niet mepnen dat den Spaengiaert alle de vzuchtbaerſte

Landen eñ plaetſen van Ludien ſo ſoude beſet hebben datter green en (ouders
ouergeuleuen zijn die gaet / ggetentpert / vzuchtbaer / eũ beguaem ſouden zjn
om te bewoonen / ende Daer pꝛofftzt wat te halen is / Deku kp Weren dat hy
noch dagelicx ooꝛloght om eenige in te nemen / dat andere om de onbeguscm⸗
hept van fijne groete Sthepen van hem niet wel en connen beſo cht woꝛden /
alg mede boog de reſiſtentie die hem de Indianen Baer Doen / ſommighe zun
hem vock noch onbekent, Deu Spaengisert ſoeckt ock meeſt gedaen werck /
enge heeft euer alſultke Landen Baer hy Goudt ende Silver Minen vindt /
om de arme Indianen in dien aerbept te verſmoozen / ende ſich alioordckte
maßen. Benevens dien zijn de lndie v dock ſoo groet dat hy het iet over alen
tan beſetten / Waer dooꝛ het vierde Deel vãde Indien hy de Dracugiaerts niet
i, rn er iere, 1 ö

755 füllen graste ſwarichept inden aenvauck Hau deſe ſaecke binden?
om datſe meynen dat het laugh Jaren ſal aenloopen cer Darmen profit wat
deſen handel ſal tonnen trecken / maer dit is miſverſtant / want Supcker eñ
Gember zun ghewaſſen die foo wel vooꝛts ſetten / dar Wp in anderhalf Jaer
oft twee Jaren ten upterſten ſullen vzuchten van onſe plantaghe hebben / en⸗
de men mart opde. Ooſt-Iadiſche vepfe wel 53. ofte 6. Jaer wachten eermen
da er gheuiet van heeft: ende alg heteen in treyn is / al het Jaer op Jaer toe
nemen. Ick geſwijghe dat vaer Doudt / Houdt / verſchepden Verwen, Tus
baco ende anders valt / daermen vooz het eerſte eenich geniet van ſal crůgen /
Verwachtende een beter. 0 27 5

Ende om dit wel te verſtaen fa moetmẽ maer lettẽ op der Portugueſen doen /
die noch fint 4. of . Jaer herwaerts / een nieuwe populatie hebben begoſt /
wel hondert mijlen van Farnanbugue, naerder de Linie: ende wanneer fp base
7717 vooꝛdeel by en ſaghen / wat ſoude haer beweghen datſe nieuwe plaetſen

duden bouwen / Supcker-molens ſtellen / moepte / toſt / eñ aer beyt daen / ende
nieuwe Landen ſoechen / daer fp inde Bape Fernanboucke ende elders wel
gheſeteu zijn.

Seghimen bier op de Portueguiſen eñ ander Spaengiaerden hebben Daer
nu beter beguaembept toe alg vin / dewñle fp daer eenighe plaetſen hebben /
ick bekent / maer als ip daer eerſt gheromen ſun / foo en hebaen fp ſo goeden
gheleghentheyt oft bequaemhent niet ghehadt / fo van Schepen en anders
alg wy nu hebben te meer om dat ons die Landen nu ſoswael bekent zijn als
haer / eude Wp hebben goede tommoditept om wt eenige omliggende plaetſen
te crijgen alles Wat wp tot oprechtinghe van aide ſouden moghen van

a 2 doen

Boen hebben / welche plaetſen hier oock niet en dienen berDaelt / maer den
Spaengtaert heeft in het begin alles moeten wt Spaengien trijghen / wat
hy vaer vã noode hadde / dan hier ouer hebbe ick in een Miſtourg dat ick op de
Populatie vande Indien auer eenighe Jaeren ghemaeckt hebbe ghenoech
ghehandelt / wil tiſelue hier niet herhaelen / tis ghenoch dat ick beweſen heb⸗
be dat den middel om deelachtich te Worden aendé rijcken handel van Indien
is / datmen daer eenighe plaetſen beſetten moet met volck van deſe Landen /
moeten nu ootłk ten deele bewijſen wat grooten voordeel ſterckte ende nuttice
hept deſe Landen daer wt ſulleu trecken. ü

Om dit te bewijſen en (al ick niet verhalen / de gheleghenthept / ghetemper⸗
hept / geſonde Locht / bequame aertrijcke ende vzuchtbaerhept die deſe Lan⸗
den van Indien hebben / noch oock de menichte van Keuieren / ouervloet van
vierusetighe dieren / Geuogelte ende Viſſchen / noch mede niet int lange wat
Maeren en vꝛuchten dat daer waſſen / dan ſal maer met een woozt ſegghen
dat tfelue Landt hequaem is tot plant inghe van Glie / Win / Supker / Gem⸗
ber / Cochenille / Cattoen / Indigo / diuerſche Mꝛoogerijen ende alderhande
Frupten / ende om coat te ſegghen van alles wat Spaengien ende weſt Indien
ons nu gheeft / ende deſe Rederlanden by haer ſeluen niet en hebben / twelck
Ban nootſakelijck eenen rijcken handel ſal moeten gheuen.

Dat deſen handel den rickſten is die wt Europa gedꝛeuen Wozt / mepne dat
bupté twyfel is / want niet allet Spaengien Baer groote rijtkdomen Wt trert /
maer geheel Europa heeft daer wel by ghevaren : eñ t'exempel vande Spaen⸗
ſche Cooplieden mach hier in dienen / die op deſe Hederlanden zeer. grooten.
handel pleghen te doen / maer als fp begonden te gheuoelen ende te ſmaken
wat geooter pꝛofijten DE Indifchen handel gaf / fo hebben fp 9 1 95 ouden
handel allepnfkens ouergelaten en haer meeſt tot den weft-Indifchen handel
begeut᷑ / daerſe bout alle de groote belaſtingen noch oꝛdinaerlie vã vftich tot
hondert ten hondert pleghen te winnen: De nederlanders die in Dpaengten
hebben ghewoont ende onder den dupm paert ende Deel daer in ghehadt / cone
nen tſelbe betupghen / als mede de groate ryckdomnien die de Geneuoyſen
daer Vat hebben ghetrocken. 8

Bet pꝛofijt dat Wp van deſe Landen ſouden doen met onfe Wanufatturen
ſoude ongelijck noch meerder zijn als t'gene dat de Spaengiaers dot / dewile
men Weet dat de goederen die ouer Saengien geſonden Worden moeten d'on⸗
toſten dragen van hier derrewaerts te voeren: dat den Coopman aende felve
pleecht gemeenlick twintich ten hondert te winnen / d'een tijt min en d ander
tijt meerder: In Spaengien in het intomen Worden met Tollen ende ander
ontoſten nach twiutich ten hondert belaſt / in het wtgaen weder foo veel / dan
ballen dontoſten nan Spaengien op Indien oock ongelijck meerder als van
deſe Landen / en al en wonnen wp niet meer als tghene ontſpaert woꝛt / met
de goederen ouer Spaengien derwaerts te ſeynden / ſo waer t ſelve niet dan te
veel ghewonnen / en ick achte dat de Cooplieden van deſe Landen / haer wel
met de helft ſouden te vreden houden. N Aat

Mat onfe Manufacturen daer oock wel ſouden ghetrocken wozden / i 4

ts bupten alle twfel / dewiſle men weet datſe woor deſen by be Spaengnaer⸗
den ſeer zijn ghetrocken gheweeſt / t' welck nu by de ghene die van deſe Hans
den derwaers ſouden gaen woonen niet alleen en ſoude gheſthieden / maer
t waer te hopen dat de Spaengaerden om den goeden coop ſouden haer befte
boen om die Daer van ons te moghen coopen : bauen dien ſouden d’Indianen
met der tijt wat boꝛgerlije woꝛden ende haer allepnſkens beginnen te tleeden /
ick ſpꝛeke van die / die aende Tee Cuſten woonen / want die te landewaerdt m
Boonen gaen meeſt al ghecleet / die metter tijt in onſe cleedinghe oock ſouden
behaghen crijghen / ende voelende de nutticheyt dieſe wt verſchepden waeren
van deſe Landen ſouden trecken (ghelizek in Guinea ſultx oock gheſchiet ende
hier noch meer gheſchieden ſoude alſe onder ons ſouden woonen) fs ſouden fp
dock arbepden om jetg te hebbt daer boog fp de ſelue ſouden mogen betomen /
ende haer alſo Deen tot Lantbouwinghe / d ander tot het wercken inde Mij⸗
nen / ende de Hꝛouwen tot Spinnen van Cattoenen ende ſyde reedinghe bee
gheuen / alſoo doo de wermte des Landts de Tijdewozmen daer wel ſullen
vooꝛts ſetten / welcke gheſponnen Catoenen ende gereede Tide men dan hier
int Landt ſoude bzenghen om tot Fuſtepnen ende andere handtwerken ghe⸗
bꝛupckt te woꝛden / Waer we ghenoech gheſpeurt woꝛdt dat tſelue deſe Lane
den noch meer vooꝛdeels ſoude gheuen als aen den Spaengtaert / ende wat
grooter Boordeel ende macht deſe Landen daer door ſouden vertryghen.

Ende alfe den Spaengaert wel weet dat dẽ toophandel beſtaet in het overs
bꝛenghen van waren ende coopmanfchappen bau deen landt in dander / ends
dat daer toe noedich is dat het een Landt ouervloet hebbe van t ghene d'ane
der ontbreect: fo laet hy niet toe dat in Indien Olpen oft Wijnen geplant woz⸗
den / om alſo den Coophandel te onderhouden / waer toe wp een veel beter be⸗
guaemhept hebben als den Spaengaert oft eenighe Landen in Europa, want
alfo in Indien gheen handtwercken en Worden gemaeckt van Meverje / Cras
mertje / Maelderije / oft NReurenburgherije / of immers ſeer wepnich: fo ſoude
niet toegelaten woꝛden dat pemaadt Lande gene die derrewaerts ſoude gaen
mt deſe Landen / aldaer eenighe der vooꝛſz⸗handtwerken ſoude moghen mas
ken / maer ſouden hun daer zijnde / moeten gheneiren met Tandtbouwinghe
ende Coophandel oft eenige Ambachten die tot onderhout van haer ende has
re Steden noodich waren / ende Baer doo den Coophandel ende deſe Landen
niet vertoꝛt en Worden / waer toe alle die derwaerts baren ſouden meeten
Eedt doen / datſe geen der voozſchꝛevẽ Handtwercken en ſouden maken noch
laten maken maer naer alle haer vermogen verhinderen datſe daer niet gee
maeckt en woꝛden.

Bouen dien ſouden oock moeten ſweeren datſe met gheen ander volcken

noch oock op gheen ander Landen en (ouden handelen als met die vande bere
eenichde Landen / en op deſe Landen / oft met fulcke als met behooꝛlicke paſ⸗
pooꝛt bande E. Mo. Heeren Staten daer ſouden comen / ende men ſoude met
der tijt d’Indianen met eenich attooꝛt daer toe bꝛenghen dat fp ſulcx ooch bee
louen ſouden.

V welck niet alleen eenen middel en ware om dien handel te erßahen /m

om dien aen deſe Handen te verknoopen: Waer bet een der ghenoeth can aft
nemen / wat grooten Coophandel ende Reiringhe deſe Landen hier Doop fous
den vertryghen / ende meyne daer mede oock gensech grweſen te hebben / den
nuddel om de Cooplie den met meer vooꝛdeels wt deſe landen / als wi andere
landen te Doen handelen. ö f
At het ghene vooꝛſchzeuen is / tan men oock ghenoeth ſien dat dit eenen
nuddel ſoude weſen / om de Ambachtflieden van deſe Landen grooter dagh⸗
hueren te doen winnen als elders / ende hare hant wercken wel te doen vertie⸗
ren: Daer noch by voeghende / dat van deſe Landen nae Indien gheine Ma⸗
nufacturen en ouden moghen gheſonden woꝛden / als die in deſe Landen gee
maeckt / ahemerckt / oft gheleot ſouden zin / ende ſonder tſelne en (ouden die
in Indien ootk niet mogen ontfangen Worden / ende alſo ſouden deſe Lande
floꝛereu / ende met Junewoonders vervult worden. en
Meſe vooꝛdtelen ende weldaer en ſouden wiet alleenlick ghenfeten die van
Hollandt ende Teelandt / maer alle de geunteerde Pzovintien (ouden Baer wel
hp varen / ſoo wel Gelderlandt, Vrieflandt, Overyſſel, Groeninghen ende V-,
trecht, als andere / daer het bolck ſich tot den aerbeyt ſoude willen begheuen⸗
devuple een wuchtbarr Aertrijck enen Acrbeptſaemvolt / de landtſaten rock
maecht., Ende oft onder de ſelue eenige waren / darr de Inwosnderg niet ſeer
tet hantwertken gheneghen en zijn / oo feuden fp (mid rg gendeuptahrwene⸗
ne van Brabandt, Vlaendten, ende andere verheerde Landen / cenighe cleyne
vooꝛzdeelen gheuende) de ſelue tot haer trecken; waer toe den goeden coop /
tuftecht/ende hupſthuere dieſt Daer hebben / gotk feer ſouden helpen: ſo dat We
Hooghduy tſchlandt, Ooftlanct, ende Enghelandt, ooch veel Rederlanders
herwaerts ſouden comen woonen / eñ haer in deſe vertenichde Landen / deen
hier ende d ander daer / nae dat het voor haer neiringhe beſt ſoude gheleghen
zin / tommen nederſlaen: Sac wt Brabandt en Vlacndren foubder noch grooe
te menichte herwaerts comen om Ban het Spaenſche en Antichziſtiſche jork
bevzit te weſen / waer dooz deſe Landen in menichte van volck ſeer foudé toes
nenen / Daer deſe Handen ter contrarie apparent zijn haer merſte volck ende
neiriughe dooꝛ den vꝛede ter verlieſen /foo tſelve doe deſen middel niet vooz⸗
tomen en woꝛdt / ghelijck in min vooꝛgaende gheſthꝛift m beweſen is.
Mat de Sthipvaert hier mede oock ſeer ſoude verſterckt zin / ende veel
Bootſvolck mede aenghequeeckt woꝛden / ende in vaert ghehouden / can men
wt het ghene voozſchꝛeuen is gendech ſien / want fo den Welt-Indifehen hans
del van t Zout ende Huyden / diemen in groot perijckel gedzeuen heeft byde
hondert Schepen Geeft in de vaert gehouden / wat ſoude het weſen alſmen
bouen het Toudt / noch de Dupcheren / diuerſche Bouten / Olien / Winen /
ende andere waren niet der tijt daer toe vertreghe. Zijnde dit maer ecu reyſe
van 4 F. oft 6. maenden int gaen en comen / welcken tit men mentnehmael
laet om een repſe inde Straet oft ſelve in Spaengien de doen / ende hier ſoude
boerde Bootſgheſellen dock wat meer als oꝛdinaris te verdienen zijn.
Tis Wel faa dat het noch dꝛy oft vier Laren ſoude moghen aenloopen / eer⸗
men de vzuchten ende nuttitheden hier van te deghe ſoude ſmacken / ende he
onder

ondertuſſen de neeringe Bier ſoude moghen tomen te flappen / waer door veel
lieden aparentelgek nae Brabant ende Vlaenderen feuden vertrerken als ſp
geudelden dat de neiringhe Daer beter Ware als hier. N

Maer hier teghens moetmen dock conſidereren dat veel lieden op hoge dat
deſen handel de neiringhe hier weder ſoude daen beteren / het hier foo langhe
foudé houden als het haer mogelick ware / foo Ambachellieden Schippers /
Boeren / als Arbepders: Fa tis oock welte geloouen dat eenige dupſenden ites
ner met Vzouwen ende Kinderen ſouden na Indien varen / als datſe ſouden
onder het Pauſdom woonen / want alſo ds reyſe cozt is canfc met Vꝛouwen
tf Rinderen wel ghedaen worden / gelijck wt Spaengien veel dupſenden der⸗
Waerts varen / ende Wepnige Vloten ouer vacren oft ſp nemen veel Wꝛouwen
mede / ende dit waer vooꝛz waer oock gheene clepne weldact boor vele vꝛome
Godypeeſende lieden / die intijt van quade neiringhe gualick middel hebben
om haer huyſgheſin ts onderhouden / alſmen Baer een landt weſe daerſe haer
wel ſouden mogen erneeren / ende met een goede Conſtientie wonen ende den
toft winnen. Die ooch alſoo deſe Landen verlieten ende in Indien ghinghen
woonen / ſouden deſe Landen gheen cleen vooꝛdeel ende profijt doen / ende ben
van opinie dat eenen Man die derwaerts ginck woonen / deſe Banden meer
Boordeel ſoude doen / als Vele die hier int Landt Blijven Woonen. 1

Wpderg ſoude dit oock eenen nuddel zyn om den Coninck van Spaengien
inden toom te houden / ende hem te verhinderen / dat hy tegen deſen Staet / oft
teghen die van Ooft- Indien, oft oock teghens iemant van onſe Sheallieer⸗
de / niet en ſoude doꝛven aenvangen: eenſdeels om dat zijne middelen feet foute
den afnemen: Want hoe Wp in Indien meer toenamen / hoe hy meer afnemen
ſoude: anderdeelg om dat hy ſoude vzetfen / foo hy teghen ons pets dede / dat
f. apparentelick zijn gheheele Indien ſoude nerlieſen / want foo Wp maer z.
oft 4. Jaer tijts en hebben om ons in Indien vaſt te maken / ſullen daer wel
ſoo 575 in ghewoztelt zijn / ende met de Indianen fog verre int verbont ende
vzientſchap tomen / dat hy daer na te laet (oude opſtaen / om ons Daer weder
kut te trijgen. Ende fo yd eerſte Jaer daer ꝛ000. mannẽ hadden / wy ſouden⸗
der het tweede Jaer wel 4000. hebben / ende alſo Jaer op Faer fo gaen bere
menichvuldigen / dat het niet te twijfelen en is / oft ſouden daer ter lange Zas
xen verſchepden goede vaſte Steden hebben.

aer is noch ken oorfaeche die den Dpaengtaert dock ſeer Doet dꝛeeſen
dludien tens quijt te woꝛden / (ao Wp daer ecnen Loet in creghen / dwelck is
dat het bolck dat hp teghenwooꝛdich in Indien heeft / doo lantkheyt van tijs
den begint van Spaengien te vervzeemden / ende woꝛden de tpraunifche ver
gheringhe ende ſware belaſtinghen ſoo moede / datſe maer een goede ottaſie
en beſpieden / om haer daer Lan tontlaſten. Deſe ver vꝛeemdinghe heeft ten
deele haven ooꝛſpꝛonck / wt de houwelicken die vaer zijn gheweeſt tuſſchen de
Spaniaerden / ende d-Indiaenfche Vꝛouwen / als mede tuſſchen d' Indianen
ende de Spaenſche Vꝛouwen / waer wt dan Meſticos ofte half geſlathten zijn
ghetomen / die haer meer vooz Indianen als Spaegniaerden ziju houdende /
ende der halmen ooc meer d lndien haer Vaderlant / da Spaengnien toe 1800

00

Beo ben Byafguiaert metter tijt den Vꝛede oock wilde bzeken enn net doen
na behosꝛen / ſoo en ſullen die vã deſe Landen op den Opaenfchen handel niet
veel behoeuen te paſſen / want ſullen in Indien foo goeden Trafitque hebben /
ende van alles wat Spaeng ien eng gheeft / ſoo welt onnen vooꝛſien zin / dat
wp Spaengnien wel ſullen tonnen miſſen: Oot en is den Spaenſchen handel
sp veel nae niet vã ſoo grooten vooꝛdeel als hy boog deſen geweeſt heeft / ends
in tit van Wrede ſullen deſe landen niet het vierde Deel fo veel nuttichept daer
wt trecken als ſy over 15 of 20. Jaren ghedaen hebben.

Maer Daer reſteert noch dat ick eenige teghenwoꝛpinghen beautwooꝛde /
Diemen hier teghen ſoude mogen Boen: welche zin na min opinie voozneme⸗
lick dꝛye. Been is dat wp hier te lande niet voltx ghenoech en hebben om die
landen te gaen bewoonen. Ende / oft wp belet ghenoech hadden / dat het niet
raetſaem en ware deſe landen van Inwoonders te ontblooten / alſo onſe mee⸗
fte macht daer iu beſtaet: Dander is / dat de lieden van deſe landen / in Indien,
mits de hitte / niet wel en ſouden tonnen aerden / oft oock aerbeydt᷑ / ende datſe
derhaluen daer ſo goet pꝛofijt niet en ſouden doen / als de Spaignaerden / diet
alles Boor hare flauen doen. Epndelitk / dat alg Wp de mopte / perpekiel eñ on⸗
toſten ſauden gedaen hebben / dat andere natien daer dan het profijt vã ſoudẽ
genieten / of daer mede tom wont / r ong alſo dien handel ten deele ontrecké,

Wat het eerſte belangt / tſelue woꝛdt ten Beele beant wooꝛt met tgene ick bee
uen verhaelt hebbe / namelick dat doo deneiringe / veel Cooplieden ende Ame
bachtſlie den wt andere landen hier ſoudẽ comen woonen / fo dat Booz eerſt de
menichte dier in tomt᷑ ſoude / meerder ſoude weſen / als die van hier na Indien
vertrecken ſouden. Ende alſo verſthepden Ambachten in Indien niet en fous
den mogen gedaen woꝛden / ſoo en ſouden de Ambachtklieden derwaerts niet
Beel varen:nijcke Cosplieden die hier haer gemack tonnen hebbt / ſullen daer
dot niet henen willen / ſo dat daer vooꝛnemelit volt ſal dienen die tot de lant⸗
neiringe bequaem zyn / en daer verſtant van hebben / diemen wi Hoechduptſ⸗
lant / Ooſtlant, Denemercken en andere Noozdeſche landẽ genoech ſal betromẽ /
t welck meeſt een Aertbeytſaem bolck is / die niet ſeer heerſthende en zun / maer
met den aert van onſe Lantſaten wel ouer een tomen / eñ welcke landen thieu
mael volckrijcker zijn als Spaengien: oock zijnder de lieden bele fo arm / datſe
haer niet en ſullen tonnen verergeren met haer landt te verlaten: Bouen dien
ſoudẽ wi Spanien veel Nederlanders trijgen / die wetẽ wat pꝛofijtk in Indien
te halen zijn / die ooc Willich foudé zijn / om derwaerts te baren, als ooc eenige
die wt Brefilien eñ d Eplanden van Canarien veriaeght zin / fo datmen voltx

enoech ſoude trijgen wt andere landen / ſonder deſe landen t'ontblootẽ / ende
ouden dock alſos gelijck als een dobbel nederlandt hebben. ö

Het volck vaude Rooꝛderſche landen heeft het verftant niet fo goet noch ſo
veel touragie als tvolt van deſe landen wel heeft / ſo door de coude van het clie
mact / daerſe geboꝛen / als datſe niet geoeffent en zijn / eñ daerom tot de oozloge
niet (oo bequaem / als die va deſe Land maer deſe ſwaritheyt is noch tleyu /
want alſſe wt deſe lãden maer goede tloecke Gverſte en hebben / die het volck
wel weten te regieren / ſullen metter tút wel wat tloecker eñ beter gheoeffent
Mozden / eñ ig te verhopen dat dooz de veranderinge wande locht / eñ de goede

tone

gauberfatfe hare humeuren doch wat ſullen verandert / Eũ dat boor de hitte vade
ſonne het flegmatick humeur vermindert zijnde / de Colera ſal waſſen efftoenemk:
waer dooꝛſe meer ſtherpſinnichept eñ e ſullen verterijgẽ / ende alfa
ntet alleenlich t'volck vandegetemperſte deelen van Europa gelijck Woꝛden / naer
metter tijt dock overtreffen: dan dit en is geen materie boor Loopliedé ſullen het
ſelue de Nat uraliſten beuelen / ende hun laten oozdeelen oft dit foo ſoude moghen
volgen / ende ſien oft ons de hitte ſoude verhinderen daer te aerden of te aerbepden.
Oi het tontrarie hier van te bewyſen / en heere maer deeruarenheyt te verhalẽ /
die ons heeft geleert dat de Rederlanders waer fp tomt᷑ / tſy in Spacgnien, Cana-
rien, Barbar ien, Guinea, Ooſt oft Weſt Indien, over al de lieden van die lãden ouer⸗
treffen in aerbeptſuemheyt: eñ al en hadden wy gheen ander pꝛeuue als ban het
Soudt dat in weft- Indien gehaelt woꝛt in een ſeer heet Climaet / twelel den mees
ſten aerbept is die ick achte dat ter Werelt gedaf woꝛt / ſo ſoude tſelue genoech we⸗
fen om dit te betuygen / ende nochtans en heeftmen niet bevonden dat aen eenighe
Schepen die derwaerts gevaren zijn / opt bolck heeft ontbzekẽ: eude die eens der⸗
waerts ghevaren hebben / ſunder dick wils weder gekeert, Men moet oock acne.
mercken dat de daghen ende nachsen daer meeſt euen lanck ard ende bat de hitte
des darghs dooꝛ de lange coude nachten gematight woꝛt / als mede door de gedu⸗
rige Ooſte winden die daer Jaer wt Jaer in Wapen Den grootſten aerbept die in
de ſteden ende inde Suptkerweulens moet gedaen woꝛden / canmen wel by nachte:
doen. Eñ ſoo veel den Nekerbouw belangt Haer toe heeft mentijt vant'ſmoꝛgens
ten v. of 6 uren totten 10. uren toe / eñ daer na weder van des naermiddaths ten z
uren tot t'ſavonts 6. oft / uren / twelck zijn 8. oft neghen uren ſdaechg:en alſmen
rekent wat daerbepders hier te lande wercken / men ſal bevinds datſe niet langer
en aerbeyden als den vooꝛſz tijt. Men tan Daer dock het geheel Haer door int velt
werrken / daermt hier den meeſten tijt door de toude en ongetempert weder wort
verhindert. Het weder is oock dich wils overtrocken / ende dan üs het daer mede
tot ende oft het ſchoon reghent / ſoo en hindert den rechen foe veel niet als inde
sgoude landen: dock alſmen maer een ſchaduwe boven thooft heeft voor de ſonne /
ſoo is de hitte mede heel verdꝛaeghlick / waer toe geen Inventien en ſouden ghe⸗
bꝛeken / om met feer tleyne verhinderinghe vooꝛ den reghen ende de Sonne bergijk
te zun / ende ghelijcke wel inden aerbeyt oft opde reyſe te continueren.

WMatmen mepnt dat de Spaigniaerts met hare lauen pꝛofitelicker ſonden ars
benden als my / ſelue is oor nuſverſtant / want men fep: gemtenlick / dat met on⸗
gewilltgehonden quact haſen vangents / eñ dat ongewilligen aerbept waer valt:
dat volct arbept fo lange als den ſtock opden rugge is: Al wat fp been is ſonder
induſtrie / olles doende alg onvernuftige dieren met grooten arbeyt. Een man vã
deſen lande ſal meer wertlis af legghen als dy Swerten / die groot gelt toſten tt ñ

als ſpeenigen onwillige erughen / ſo vergeut ſy haer ſeluen oft ſteruen van hunger
on haer Meeſters ſpit te dot / want weten anders geené middel om haer ce bove
ken dan datſe hare engenadige Meeſters foo doen haer ghelt Bertrefen/ ende ata
Wor: sick maels pemandt die Door veel flauen rijek is / in corten tit arm els vast
ſterfte onder comt. Alſmen onck infter de groote ſthatt ingen ende ontoſten die de
Poꝛtegiſen eh Spaignaerts hebben int gaen en ronten fo ſalmen moeten b.elienns
dat wn groote daghlaonen gheuende / nach meer vsozdeels ſullen dorn p ſy / al

hadden ſßp de llauen ende de monttoſt en om niet.
C Eyn⸗

Eyndelick ſalmen hier op ſeggen / Sal het dan altütte arbepden zin? alſmen wil
rbepden / men behoeft daerom in Indien niet te loapen / maer een pder can in zijn
gen landt wel tot arbeyden comen. Bier op is de antwooꝛde dat in deſe Landen
i ſchier ouer geheel Europa de dach⸗loonen fo cleen zijn / vooznemelick voor die
et lant boumen / dat fp nemmermeer fo veel met arbepden en tönen verdienẽ / dat
eeus tot ruſte mochten geraken / maer moeten altijt aerbepden / daermen in In⸗
ien door de vzucht baerheit / eñ rijckdom des lants / in wepnich tits fa veel ſal cõ⸗
en verdienen / datmen ſich na eenige Zaren arbepts ſal mogen tot ruſte begeuen.
Ten leſten woꝛt gefept dat als w de mopte hadden gedaen / andere Daer het ges
iet van ſouden trecken:maer alſmen inſiet wat groote ontoſten datter gelegt zijn
het opʒethten van eenige Colonias, wat beguaemhept Wp daer toe hebben van
ochepen / eñ andere vooꝛdeelen die ick bouen verhaelt hebbe dat deſe lande hebbẽ /
eer als eenige van Europa, ſo ſalmen foo ſeer niet vꝛeeſen / dat ons andere natien
en wech ſouden ondergaen. Eñ alſo deſe Populatie niet alleen en ſoude weſen tot
oordeel van deſe lãden / maer boog alle onſe Seallieerde eñ nabueren / eñ dat daer
ede den Spaignaert in ballance ſoude gehouden weſen: fo ware het cock wel te
open datmen met haet een Actoozt ſoude mogen maken / datſe in eenighe Jaren
iergelijcke niet eu ſouden beginnen / of als ſy ſultx wilden by der hant nemt᷑ / dat⸗
fo verre van onſe plaet ſen ſouden blijuen / dat Wp daer niet by en ſouden Lercozt
geſen: eñ als het al ten quaetſten quame / fo ſouden vp noch wel voordeel trecken:
aer andere ſchade ſoudẽ dor / gelyck het op de Cuſten va Guinea gaet / daer andere
gaz deſen hebben gevart / maer nu onſe ſchepen daer tomen / fo blijuen fp t hups.

Men moet niet mepnen dat tgene ick hier bouen hebbe verhaelt / maer pdele in⸗
eeldingẽ en zijn / want de ervarenthept leert ons / wat groote rijckdõmen Spaig⸗
ien bat d° Indien heeft vertregen / ſoo dat ſultx bp niemant en can oft en mach ons
ent Worden. Inſgelicx weetmen hoe Nuova Spania, Brafilien eñ Peru in tozten
jt vande Spaignaerts is gepeupleert / ende hoe (p daer vermenichtfuldicht zun.
D Eylanden van Canarien, Madera, eñ de VlaemſtheEplanden / die by Indien, in
zucht baerheyt noch vijckdom niet en mogen vergeleken woꝛden / die tonnen ons
ock tot een exempel dienen / ende leeren wat vooꝛdeel dat in het bouwen eñ beſet⸗
en van nieuwe Landen gelegen is: Jae den geheelen Aerbodem getupcht ſulcx /
gant alle Landen alſo bewoont zijn geworden. En alſmen dan vergelijckt onſe
atie by de Spaignaerden / ende wat vooꝛdeel wp in deſen Beele op haer hebben /
po meyne ick dat my niemant hier in en ſal wederſpꝛeken.

Dit is dan tghene ick tot waerſchouwinghe over den handel van Weſt- Indien
ebbe willen ſegghen / niet twijfelende oft een yder fiet daer by ghenoegh / wat deſe
Landen daer aen is gelegen / eñ dat het ſelue eenen middel is / waer dooꝛz ſy in nete
inge / volck / en vooꝛſpoet ſullen waſſen eñtoenemẽ / ende tõſequentelick dienende
m deſen Staet te mainteneren: ende dat fo Wp ( bouen de andere ſwaricheden die
gt den Vrede ſullen ſpꝛupten) den ſelven handel noch comen te verlaten / niet ans
ers en hebben te verwachten / als de wterfte ellende ende verderf vã deſen Mach⸗
ighen ſtaet / ende van vele vꝛome Inwoonders / die door de quade neiringe ſullen
ngeten verloopen / eñ eenighe in des vpants landen gaen woonen / daerſe metter
t / ende des vpants verlepdinge / vã vꝛienden vpanden ſouden mogen woꝛden.

Ja ick houde dattet ſchier beter ware ſich den vpant geheel over te geben 2 vã

1 m

anr R

gem genade te begeirt / ſo mocht hy noch eenichſins tot mede dooghſaemhept bes
weecht woꝛden / dan dat wp ſchijnen hem te miſtrouwen / eñ ons noch eenichſins
tegen hem te willen ſtellen / eñ ons nochtans vau onſe mi ddelẽ ont blootẽ eñ ont⸗
wapenen / eñ hem alfo gelijt {Weert inde Gant geuen / om ons Daer mede te doodẽ.

Dan te achte dat ſommige hier op het oudt Liedeken fulten ſingen / namelit fo
den vpant dit niet en wilt tonſenteren / ſo ſoudemen Bacrom moeten in d'oozloghe
bliuen / eñ de landen zijn fo veel ten achter Dar fe die niet langer tonnen ſuſtmeren.

Nu oft den weft-Indifchen handel ons fo veel impoꝛteert / datmen lieuer met pes

geel vande landen in d'ooꝛloghe behooꝛde te continueren dan dien te verlaten /
tſelue mathmen wit het vooꝛſßz / als mede wt de louen genoemde diſtourſen bp ans
dere Liefhebbers ghemaeckt ghenoech ſien.

Mat de landen fo ſouden ten achter zijn ende verarmt / datſe d' oozloge niet langer
en (ouden conné onder houden / tfelue ſoudemen qualick tonnen doen geloout acu
pemandt die fiet hoe volck rijck dat de ſelue zijn / hoe ſom mige Steden in de ſelue
meer flozeren als eenige andere in Kutopa, mat rijtdom de Ingeſetene hebben / als
mede wat grooter incomen vele Steden, Gaſthupſen / Weeſhupſen ende ander gee
ſtichten hebben / die Jaerlicx renten aentoopen / ſchier niet wetende wat met t gelt
doen / als oock tot wat groatt rijckdom eenige geringe perſoonen met deſe ozloge
zijn gheraeckt / maer ſouden veel eer geloouen dat Wp van Weelde ſteruen / als
vã armoede wt tepren: Ondertuſſcht fo is de gemeene falke ten achter / en tſchunt
dat nien lieuer het lant wil latẽ verlozen gat / als aen Die middelen roeren / oft dat⸗
men den Nicken wat meer ſoude willen belaſtẽ / om de arme gemeente te verlichte

Maer wat ſal het ons mogen baten dat onſe ſteden rijck / onſe hupſen wel gebout
en coftelijc vertiert zijn / als andere die ſouden bewoonen / eñ Wp in bzemde landen
ballingen (ouden moeten weſen: wat ſoude ons den rijckdom der Gaſthupſen
ende andere geſtichten ooc baten / als wp in vꝛemde landen / in boſſen / velden / ende
ſtraten van ellende ſoudt moeten ſteruen? wat fal het ons inſgelicx baten / dat w
middelen hebbẽ om onſe kinderẽ een goede er ffeniſſe na te laten /eft mede om onft
Mꝛouwen eñ Dochters fracp ende cierlijc t onderhouden / als vzemde tſelue ſoude
eruen / ende dat Papen / Monnicken / Spaengniaerts eñ andere Roffianen de felue
ſouden beſlapt / ende met gewelt ontvoerene gelijck Wp in deſe langdurige oorloge
niet dan te veel en hebben geſien: wat ſal t eyndelijck helpen datwp fo mannelijck
ende ſtandtuaſttelick vooꝛ het Vader lant geſtreden / eñ eenen eeuwigen lof vertre:
gen hebben / ſo Wp nu met eenich oneerlick / onpꝛofijtelick / of bedziechlick accoozt,
den ſeluen beneuens de vꝛiheyt tomen te verlieſen / eñ eenen ſpot vã alle de weirel
woꝛden / om dat Wp ons de goede occaſie van onſe behoudeniſſe / ende geheele ver
loſſinghe / beneuens onſe gherechtichept ſouden hebben laten ontrecken?

Wilt den vpant niet conſenteren in ons redelijck verſoeck / ſo is te hopt dat God
hem als Pharao het herte verhert / tot zijn verderf / ende tot onſer verloſſinge / fa
wanneer it ſoude hooꝛen dat hy by zijn voornemen blijft / namelijt van niet te con
ſenteren inden lndiſchen handel / ende dat hy ſoude willen leroboams Calueren,
oft zin grouwelijcke Miſ- offer hier weder oprechten / oft anders dẽ Pꝛede niet ai

aen / ſo ſoude mp duncken dat ick Pharaos ſtemme hooꝛde ſeggt᷑ tot zijnen Coet⸗

er / ſpant den Magen in / ic wil lſrael na iagen / eñ dat hy alſo niet anders en ſoudt
karen als Pharao/ende dat God het begonnen wert onſer verloſſinge wt de han

Der

ARS AR bx ans Ra 14, ei tE Wh Ach . nder 1 Ief — 99 eee

den onſer vpauden ſoude volvoeren tot behept ban ons gantſche Bad erl andl.
Tmaer dock te hopen dat die vande verheerde Landen (die nu geuoelen waer

toe datſe getomen zijn / ende hoe dat d authoziteyt der Staten eñ hare Prunlegik
onder de voer getreden woꝛden / tw elck deſe Vꝛede handelinge gensech dot wit /
ons tot een exempel) haer ſouden vercloecken / eñ dat fp ſoſe noch een dꝛoppel goet
Nederlants bloet in tlijf hebben / d ortaſie van haer verloſſinge ſullen waer nemt᷑ /
ende fien waer toe fp van natueren ende van eedts wegen verplicht zin / namelje
om de vꝛijheyt ende haere pꝛiuilegien te beſchermen / eũ toog te ſtaen / waer toe het
den rechten tijt ſal zijn / foo deſen Dede niet vooꝛt en gaet / ende datſe mede ſullen
mercken / ſo den Diede getroffen woꝛt / eñ die van Bef? landẽ met den Spaignaert
Pzede maecken / dat Haer dã ſchier alle hope van brijhept benomen woꝛzt / eñ dat fp
onder het iock ſullen moeten blijken. omen oock wilt vergelijken den ſtaet Daer
deſe landen in het begin van de dozloge in warẽ / als mede ten tijde van den greets
Commandeur / inſgelhex in het ouergaen van Bꝛabant cf Vlaenderen / ten tyde
van de Spaenſche Blote / eñ den Sraue van Liteſter / by den ſtant daer de landen
nu in zyn / eñ datmeu het intomẽ datſe boen hadden / rekene byt' gene ſy nu hebbẽ /
eñ daer noch de Intreſten aftrerlien Bande t'achterheden der landen fo houde ick
dat het intomen ſupuer noch ongheltjck meer der ſoude blijuen / als het in die tuydẽ
was: Daten daer beneueng in Het wat hulpe eñ affiftentie ons van de naburige
Princen wort arngebodẽ / by het gene Wp in die tit van haer haddt / men fal vooz⸗
maer moeten bekennen dat wy van weelde clagen / en nu berer middelen hebbt tot
onſe beſcherminge als optte voꝛen. Men moet bekennen dat de platte landẽ / als
mede de gemeene lieden veel veſwaert zijn / eñ dat de lantliedẽ ſeer clagẽ: maer dit
en tomt haer niet bande belaſtinge (Want fp en zijn nu niet meer befwaert als ouer
eenige jaren) dan het tonit wt de guade gewaſſen die wy nu verſchepdt jarẽ gehat
hebben / eñ al waer het in tt van ede / ſo en zijn wyhier van niet meer verſekert
als nu / eñ God tau ons dan fo wel beſoeckt met onwuchtbaerheyt als in ooꝛloge /
en men ſoudewel eenighen middel vinden / om de rijcke lieden wat meer te mogen
helaſtẽ / ſo ſouden d'arme daer mede ſeer nerquict zijn. Segtmẽ hier op dat de rijke
Heden ende Cooplieden veel ſullen vertretken ſomen haer wat meer wilde ſthattẽ /
ten zijn maer pꝛaetgens / de Cooplie den ende andere riſcke liedẽ en ſullen om wat
ſchattinge wil / niet vertreclien / noth hare neiringhe die hier gelegen is / verlaten:
t'ontfparen van een coſtelijck cleet / eũ een bancket of twee m tjaer / ſal haer tſelve
wel weder inbꝛengen / ende wat den Coapmã aengaet / die ſal geïtiche wel vertrecs
ken / ſos voor den Vꝛede de neiringe manqueert / eñ wat ſal het dau baten / datmen
hem feude verſchoonen als wy daer na deen met d' ander ſullen gunt worde / Daer
Sijn veel Landen die in (ehs ooꝛloge en zijn / Daer de vijcke meer belaſt woꝛden alg
in deſe Landen / daer ſulekenſwaeren ooꝛloghe is. .

War mede ich dit wil beſluptẽ: Onſen genadigẽ God biddende dat hy de E. Ms.
Weeren Staten wyſheyt gheve in alle haer doen / eñ allen Achitophels raet / die res
ghens den welſtant befer Landen foude moghen gegeuen worden wil ter ſchande
malen / ende daer en tegens vꝛome Chuſais verweckẽ / die boor goedt raet tot bes
houdt onſes Paderlondts / des vyauts liſtichent mogen ont decken / op dat Wp eñ
onſe natomelinghen gheen dozſaecke en hebben / om te laet ons vooꝛ God ende de
menfchente berlagen ouer anfe llechticheyt / maer dat wy ter tont rarie de vercre⸗
gen vꝛyheyt beyde naer Ziele eude Lichaem mogen behouden. Amen.

E RAIN NA INNS Ne

6 K. % VP ONNIE SIND Gee. sien
. der. W CON De e idee

eee ZE TAILS ZOL 2 HIM te
Dn Ennens eee

eee A > 9 0 —
eee bee ee eee val
W 14 Ni 8 W té, N 1 Hb Net €
A2 e
2.447 . ee eee eee 44 F.

rr
R II NAAN A
de ee tee . 6 eee
. Nenn Lee e and RAS rts

LV
Ter ee eee 227. 2 f 0.
Ks: Wonen d Vu Nen SCHR
8 Ve

AFR BILLIE UIALI AA SA HDH
nen EES * 0 oon 40 va tE in nt,
NAAN ANDA . Ne nie vee
24. 22% TIDE 4d A. e N Aten
„hart bok wer Ser vee $ iter $ Zan on

2 5 P alen
o AOL RD
ve Oeren rr Ori nr eeen Ova mar eenn

NAA NAS Ar 8
i, „eee, „1 „1 1.49 ppp .
WWK reren

DIP , % %,, 5 „,, FID 1 „e
ecetra
2 NANDA WAR

Aars) 772661647, 7%, eee
Ariete nunc e nt End

ak JIP JS
.., 1 e eee
te ttt vint d rt terr vn

NANDA NA Ne ArNe”
PAID * „9 „„ III AAP! DP 57 . LA

11 id > e 2e
Kvv (Gremien erer center
N ie PAID IDA NIID |
Xp %%%. , ,,,, PIAIIIJD, IJN JI
AE ar ini tE mt tart
Wee Jp
weids nvitenwns arr dieren iva uu
L

N